Parasitaire planten zorgen in Afrika in rijst voor grote economische schade en lagere voedselopbrengsten

Parasitaire planten, planten die een andere plant binnendringen en zo ten koste van de andere plant groeien, zorgen in de Afrikaanse rijstteelt dit jaar voor een schade van ongeveer 200 miljoen dollar en 15 miljoen maaltijden per dag. Als er geen effectieve maatregelen tegen de parasieten ontwikkeld en toegepast worden, zal de schade komende jaren oplopen met zo’n 30 miljoen per jaar. Dat blijkt uit onderzoek van een team van wetenschappers van het onderzoekinstituut Africa Rice, het ‘International Rice Research Institute’ en Wageningen University & Research.

Ze zijn vaak bedrieglijk mooi, de parasitaire planten die vooral in arme landen voedselgewassen zoals sorghum, mais en rijst belagen. In werkelijkheid zijn de planten voor Afrikaanse boeren een soort van monsters, omdat ze heel veel voedingsstoffen uit de planten halen, waardoor de opbrengst van belangrijke voedselgewassen met wel 70% verminderd wordt. De boeren halen daardoor te weinig van het land om er een goed inkomen van te kunnen krijgen. Soms zelfs te weinig om de familie van voldoende voedsel te kunnen voorzien.

Rijst: Afrikaans fastfood
Rijst is in Afrika de laatste jaren een steeds belangrijker voedingsgewas geworden. Dat komt vooral doordat rijst in de keuken makkelijker en veel sneller klaar te maken is dan bijvoorbeeld sorghum. Net als in de rest van de wereld trekken er in Afrika heel veel mensen naar de grote steden. Die mensen gaan dan vaak over naar het eten van relatieve ‘fast’ food, zoals rijst.

Met de toename van het belang van rijst in Afrika nemen in de rijstteelt de problemen met parasitaire planten snel toe. Door de grote vraag naar rijst verbouwen de vaak vrouwelijke boeren hun rijst op plaatsen waar voorheen geen rijst stond. Het gaat dan vaak om slechtere gronden die af en toe onder water komen te staan, waar ook nog eens zaden van parasitaire planten in zitten.

“En dan verergert de situatie snel”, aldus Lammert Bastiaans, internationaal expert onkruidbeheer bij Wageningen University & Research. “Doordat de parasitaire planten zo goed op de geteelde rijst floreren, kunnen ze zich enorm vermeerderen én verspreiden. Dat zorgt ervoor dat de problemen steeds groter worden op de gronden die nu al met parasitaire planten besmet zijn. En dat is niet alles. De parasitaire planten verspreiden zich nu ook naar akkers waar de planten eerst nog niet voor kwamen.”

Schade in kaart gebracht
Bastiaans en zijn collega’s hebben voor het eerst in kaart gebracht wat de economische schade is van parasitaire planten in de Afrikaanse rijstteelt. Dankzij herbarium-collecties waren de onderzoekers in staat om goed in kaart te brengen waar de parasitaire planten voorkomen, hoe dit overlapt met regio’s met niet-geïrrigeerde rijstteelt en hoe dit gebied zich ontwikkelt. Met behulp van computermodellen konden ze die kennis vertalen naar economische getallen.

Uit het onderzoek blijkt dat zo’n 1.300.000 hectare niet-geïrrigeerde rijst besmet is met parasitaire planten. In de hooglanden gaat het om drie soorten Striga-planten, in laaglanden zijn het Rhamphicarpa-planten die de rijstopbrengsten bedreigen. 

Op basis van de resultaten van computermodellen en de herbarium-gegevens komen de onderzoekers voor dit jaar op een economische schade van ongeveer 200 miljoen dollar. Dit getal komt overeen met 500.000 ton rijst per jaar of ruwweg 15 miljoen maaltijden per dag. Als er geen maatregelen worden genomen zal die schade de komende jaren met zo’n 30 miljoen per jaar toenemen. Ter vergelijking: Nederland geeft per jaar zo’n 100 miljoen dollar aan het World Food Programme van de VN.

Bastiaans: “De impact van de parasitaire planten is dus enorm. Daarom doen we ook onderzoek naar maatregelen die de problemen met parasitaire planten effectief kunnen verminderen. De nieuwe kennis over de verspreiding en de economische impact van de parasitaire planten onderstreept weer eens het belang van dat onderzoek.”