Wat hebben een oude koffiemachine en iemand zonder werk met elkaar te maken? Meer dan je denkt! Bij Road2Work in Ede krijgen apparaten én mensen nieuw perspectief. Afgedankte laptops, telefoons en printers worden hier niet zomaar weggegooid, maar handmatig gesorteerd voor hergebruik of recycling. Tegelijkertijd bouwen mensen met afstand tot werk aan ritme, zelfvertrouwen en nieuwe kansen. ‘Je moet soms even anders denken,’ zegt directer Erik Schalk. En precies dát vormt de basis van zijn aanpak.
Erik Schalk wist één ding zeker: het moest anders. Als bedrijfsleider bij een sociale werkplaats, waar hij mensen met afstand tot de arbeidsmarkt begeleidde, zag hij het keer op keer misgaan. ‘We kregen mensen niet bij het bedrijfsleven aan de slag. Niet omdat bedrijven het niet wilden, maar omdat ze simpelweg niet wisten hóé.’ Het zette hem aan het denken: hoe creëer je werk dat wél past bij re-integratie? In 2010 startte hij Road2Work: een plek die mensen op weg helpt naar werk. Voor Schalk is het ook persoonlijk: hij weet hoe het is om met fysieke beperkingen te leven. ‘Juist daarom wil ik laten zien wat er wél kan.’
Wasmachine
Zijn zoektocht bracht hem bij elektronica — ‘want daar viel qua recycling nog veel te winnen.’ Het kwartje viel tijdens een autorit, toen Schalk op de radio hoorde dat we nog geen 75% van een wasmachine recyclen. ‘Toen dacht ik: wat is dan die andere 25%? Waarom gooien we dat weg?’ In zijn garage sleutelde hij tien oude wasmachines uit elkaar — en ontdekte dat 98% herbruikbaar was. En dat terwijl Schalk geen techneut is. ‘Ik weet meer van planten dan van elektronica,’ lacht hij, met een hbo-opleiding tuin- en landschapsmanagement op zak. ‘Maar daardoor kon ik overal blanco naar binnen stappen en gewoon vragen stellen.’ Die nieuwsgierigheid zat er al vroeg in: ‘Ik wilde als kind mijn moeder overtuigen het labeltje van het theezakje apart weg te gooien. Is niet gelukt, trouwens.’
Handwerk
Schalk ontdekte dat bij machinale demontage van elektronisch afval waardevolle materialen vermengd raken – zoals beton met glas of plastic met hout. Daarom koos hij voor handmatig sorteren. ‘Dan haal je een betere kwaliteit én kun je onderdelen hergebruiken — iets wat machines niet kunnen.’ Dat hij dit wilde doen mét mensen uit de re-integratie, leverde gefronste wenkbrauwen op. ‘Iedereen zei: Erik, waar begin je aan?’ Maar Schalk hield voet bij stuk. De eerste jaren werd hij sceptisch aangekeken – tot 2015, toen ‘social return on investment’ de nieuwe standaard werd: bedrijven moesten maatschappelijk verantwoord gaan inkopen en bijdragen aan sociale doelen. ‘En wij deden dat al een paar jaar.’
Twee werelden
Bij Road2Work komen twee werelden samen. ‘We zijn én een re-integratiebedrijf én een recyclingbedrijf,’ zegt Schalk. ‘We verbinden de sociale economie met de circulaire economie.’ En dat is soms flink puzzelen. Waar het ene bedrijf stuurt op productie en efficiëntie, stuurt Road2Work op mensontwikkeling. Tegelijkertijd moet er ook een boterham verdiend worden. ‘Als we niets verdienen, kunnen we niemand re-integreren. Dan kunnen we niet groeien, niet nog meer mensen helpen.’ Die dubbele focus maakt het volgens Schalk interessant: ‘Ik moet altijd twee doelen voor ogen houden – en dat is soms best een uitdaging, maar het houdt me scherp.’
Laagdrempelig
Road2Work draait op volle toeren: jaarlijks maken zo’n 180 mensen de stap naar werk. Dat gebeurt via drie locaties – Ede, Dalfsen en Nijmegen – allemaal onderdeel van Road2Work Nederland. ‘Maar in Ede is het begonnen,’ zegt Schalk. ‘Hier is alles bedacht.’ De doelgroep is breed: ‘Reclassering, statushouders, langdurig werklozen – iedereen die om wat voor reden aan de kant is beland.’ Na een intake wordt gekeken welke begeleiding nodig is. Op de werkvloer krijgen kandidaten steun van werkleiders en jobcoaches. Het doel: doorstromen naar een betaalde baan. ‘Wij zijn instroom, doorstroom, uitstroom,’ zegt Schalk. Durft een werkgever het nog niet aan? Dan neemt Road4Work, het eigen detacheringsbedrijf, de kandidaat in dienst. ‘Zo halen we alle drempels weg.’ Schalk kent de praktijk: deurwaarders op de stoep, formulieren opnieuw invullen – ‘maar daar raken wij niet van in de stress. Ik hou niet zo van problemen – we lossen het gewoon op.’
Arbeidsritme
Bij Road2Work draait het om iets fundamentelers dan een vak leren. ‘Wij leren mensen arbeidsritme, arbeidsethos en arbeidsvaardigheden – in die volgorde.’ Dus geen technische training tot vakman, maar oefenen met op tijd komen, samenwerken, je werkplek opruimen. ‘Een bedrijf kan iemand veel beter tot vakman opleiden dan wij,’ legt Schalk uit. ‘Maar met een broodtrommel om half acht de deur uit? Dáár begint het bij ons.’ En soms blijkt die basis veel groter dan werk alleen. Tijdens het kerstdiner – deels verzorgd door de kandidaten en Schalks vrouw – sprak een jongetje van acht hem aan: ‘Wat moet ik doen om hier later te mogen werken?’ Zijn moeder vertelde daarna: sinds haar man hier werkt, is er weer rust in huis. ‘Dat is wat telt,’ zegt Schalk. ‘Niet alleen dat iemand werkt, maar dat een kind ziet: mijn vader doet weer mee.’
Road2ReUse
Het sorteren van e-waste, afgedankte apparaten met een stekker of batterij, gebeurt in stappen. Eerst worden apparaten gecontroleerd op gevaren, zoals batterijen of milieubelastende onderdelen. Daarna volgt de keuze: hergebruik of recycling. Apparaten die nog een ronde mee kunnen, belanden bij zusterbedrijf Road2ReUse. ‘Daar worden ze opgeknapt, gerepareerd en klaargemaakt voor de business-to-business verkoop.’ Zo levert Road2ReUse bijvoorbeeld aan een tweedehands laptopwinkel in Veenendaal. ‘Ik denk dat veel studenten van de CHE met een laptop van ons rondlopen,’ lacht Schalk. Wat niet herbruikbaar is, gaat naar erkende verwerkers – elk type apparaat zijn eigen route.
Whisky
Road2Works specialiteit is de printplaat: groene kaartjes vol waardevolle grondstoffen, uit apparaten als computers en telefoons. Vroeger ging alles op één hoop. ‘De handel kende drie smaken: laag, midden en hoog.’ Schalk en zijn zoon doken erin – met YouTube als gids. ‘De één zit vol koper, de ander met goud of palladium. Combineer je ze slim bij het smelten, dan haal je er het meeste uit.’ Zijn zoon vergelijkt het met whisky: ‘Je hebt de juiste blend nodig.’ Dankzij die aanpak levert Road2Work nu aan Mitsubishi in Japan. ‘Omdat we handmatig alle stoorstoffen verwijderen, weten ze precies wat ze krijgen.’ In Europa draait het vaak om goud of zilver, in Japan om álle grondstoffen. En dat past bij Schalks visie: ‘Het draait niet om maximale opbrengst, maar om maximaal milieurendement.’
Samenwerken
De kracht van het bedrijf zit in het bij elkaar brengen van partijen. Vanaf het begin zocht Schalk de samenwerking op – met afvalinzamelaar ACV, en later ook met andere ketenpartners. ‘Als je iets wilt bereiken in deze keten, moet je je aanvoer veiligstellen.’ En dus werd ACV voor een kwart medeaandeelhouder. Slim, want zij beheren de milieustraten waar elektronica wordt ingeleverd. Die apparaten komen per container bij Road2Work terecht. ‘In Ede verwerken we elke dag acht containers,’ zegt Schalk. ‘In Nijmegen zijn het er veertien. Als je alle inzamelcontainers vanuit de milieustraat in Ede naast elkaar zet, heb je vijf voetbalvelden per jaar nodig!’
Keten
Er is meer vraag naar tweedehands producten dan je denkt. ‘Consumenten staan open voor hergebruik,’ zegt Schalk. ‘Maar… die vraag komt niet op de juiste plek terecht.’ De consument levert zijn apparaat in bij de milieustraat, en pas achteraf wordt gekeken of iemand er nog iets aan heeft. ‘Eigenlijk wil je dat al vóór het sorteren weten.’ Volgens Schalk zit daar het probleem: de ‘inleveraar’ en de tweedehands koper zijn niet verbonden. ‘Wil je naar een circulaire economie, dan moet je die twee werelden koppelen.’ Daarom sloot Road2Work zich aan bij de coalitie Leven Lang Elektronica: een samenwerking met twintig andere partijen – van reparateurs tot fabrikanten – die samen barrières proberen weg te nemen.
Kwaliteiten
Bij Road2Work is werk zo ingericht dat veel mensen kunnen meedoen. Dankzij job carving – werk opdelen in overzichtelijke stukjes – lukt het Schalk om een brede groep aan het werk te krijgen. ‘We kijken steeds opnieuw: hoe benut je iemands kwaliteiten? De één wil gewoon lekker aanpoten bij het sorteren, de ander werkt graag in alle rust aan een laptopreparatie.’ Het geheim? Simpele, duidelijke instructies. Laptops sorteren gebeurt bijvoorbeeld op basis van icoontjes. ‘Je hoeft niks van laptops te weten – als je de plaatjes maar herkent.’ Iemand sorteert, een ander maakt schoon, de reparateur repareert. ‘Waarom zou je hem ook laten schoonmaken?’ Volgens Schalk ligt daar voor bedrijven een kans: ‘Kijk goed naar je proces, en je kunt veel meer mensen inzetten.’ Hij weet hoe waardevol dat is: ‘Je beperking is ook een kans. Je leert anders denken – en dat is je grootste kracht.’
Dit artikel komt uit de zevende editie van het online magazine Innovatiemonitor Regio Foodvalley. Meer inspirerende verhalen van innovatieve ondernemers lezen? Kijk dan op:
https://innovatiemonitor.regiofoodvalley.nl
