Een zakelijk huwelijk – scheiden of blijven?

Een zakelijke samenwerking met een compagnon of medeaandeelhouder is als een huwelijk: je begint eraan met de beste bedoelingen en in het volste vertrouwen. Vertrouwen in elkaar en vertrouwen in een goede afloop.

Maar net als in het gewone leven kan ook een zakelijk huwelijk onder spanning komen. Je partner blijkt toch niet zo betrouwbaar, jullie kijken anders aan tegen de dagelijkse gang van zaken of groeien domweg uit elkaar. Het is daarom relevant en belangrijk om op voorhand, als de samenwerking nog vol goede bedoelingen is, heldere afspraken te maken over die samenwerking. Hoe worden de taken verdeeld, hoe zit het met de besluitvorming en wat doen we als de samenwerking toch niet meer werkt?

Al dit soort zaken wordt veelal vastgelegd in een aandeelhoudersovereenkomst. Een soort zakelijke ‘huwelijkse voorwaarden’, zeg maar. En hoewel je hoopt deze voorwaarden nooit nodig te hebben, is het toch prettig om ze achter de hand te hebben voor het geval de samenwerking spaak loopt. Toch menen veel ondernemers dat het verstandiger is géén aandeelhoudersovereenkomst op te maken, omdat de kosten daarvan niet direct kunnen worden aangewend voor de dagelijkse bedrijfsvoering.

Laat dat besef eens indalen: stel je voor dat je een huwelijk aangaat zónder afspraken, omdat de kosten van het vastleggen van die afspraken te hoog worden geacht. Zou de ondernemer in een dergelijk geval ook tevreden zijn met het wettelijk uitgangspunt van een gemeenschap van goederen? Vast niet. Ofwel, zoals de Engelsen zeggen, besparen op een goede overeenkomst is “penny wise, pound foolish”.

Een goede aandeelhoudersovereenkomst bevat clausules die bepalen wanneer een aandeelhouder gedwongen zijn aandelen moet aanbieden (de zogenaamde ‘bad leaver’ en ‘good leaver’ bepalingen). En uiteraard bestaat bij besloten vennootschappen de mogelijkheid je aandelen aan de zittende aandeelhouders aan te bieden als je zelf wil vertrekken.

Maar wat nu als één partij weg wil, maar de andere partij niet wil dat die partij gaat? Dan frustreert zo’n partij de mogelijkheid van de andere partij uit te treden door niet in te gaan op het aanbod de aandelen over te nemen. Om die reden is het ook aan te bevelen na te denken over een regeling in de aandeelhoudersovereenkomst die in voorkomende gevallen een oplossing biedt. Bijvoorbeeld door af te spreken dat een ‘no-fault divorce’ mogelijk is: een scheiding zonder dat aan één partij een specifiek verwijt kan worden gemaakt.

Mocht je dit toch niet hebben vastgelegd of hebben bezuinigd op een aandeelhoudersovereenkomst, dan is het altijd goed te weten hoe de rechter hiermee omgaat. Immers, ook zonder zakelijke huwelijkse voorwaarden kun je terugvallen op een wettelijke ondergrens. In dit geval is dat de mogelijkheid om de rechter (meer specifiek: de Ondernemingskamer) te verzoeken te mogen uittreden. Die procedure is sinds 1 januari 2025 verbeterd en ik denk dat het sindsdien eenvoudiger is geworden om uit te treden. Als de zakelijke relatie duurzaam is ontwricht, verwacht ik dat de Ondernemingskamer sneller genegen is een uittreding te bevelen. Net als in een gewoon huwelijk meen ik dat je dus niet gedwongen kunt worden te blijven zitten, maar kunt afdwingen dat je mag vertrekken.

Stefan Holterman, advocaat-partner bij Finch Dispute Resolution te Utrecht

stefan.holterman@finch.nl
06-20249146