Toine Timmermans van WUR houdt zich al bijna twee decennia bezig met het terugdringen van voedselverspilling. Het onderwerp staat inmiddels hoog op de agenda, maar het blijft een grote uitdaging. Ook in de FoodValley regio komen mooie initiatieven tot stand.
Tekst: Marlies Dinjens
Eigenlijk is het zo simpel: maak een goed boodschappenlijstje, eet twee keer per week de restjes op, weeg pasta en rijst af én ga niet te krampachtig om met de houdbaarheidsdatum op een product. Het klinkt zo makkelijk als Toine Timmermans, expert op het gebied van voedselverspilling van Wageningen University & Research (WUR) de tips opsomt. In het kader van Goed Gesprek Onder de Linden, in het gelijknamige café in Wageningen, werd hij door Jelle de Gruyter geïnterviewd. Ondanks alle simpele oplossingen blijven we massaal eten weggooien: 105-145 kilo per jaar per persoon, waarvan ca. 41 kilo thuis.
Verbinden
Timmermans nam daarom in 2014 het initiatief om de Taskforce Circulair Economy in Food op te richten, waar bedrijven, maatschappelijke organisaties, kennisinstellingen en de overheid onderdeel van uitmaken. Doel is via een systematische aanpak de voedselverspilling in Nederland met vijftig procent terug te dringen in 2030. Door initiatieven te verbinden, te versnellen, en gebruik te maken van de inzichten en kennis om tot een positieve gedragsverandering te komen. Veel grote bedrijven zijn hier bij aangesloten, zoals McDonald’s, Albert Heijn, Unilever en ook organisaties als het Voedingscentrum en Wageningen University & Research en het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. “Ik ben al ruim achttien jaar bezig met het thema voedselverspilling. Ondanks alle goede initiatieven laten de cijfers zien dat de verspilling niet daalt. Daarom hebben we in 2014 besloten een Taskforce in het leven te roepen, met de bedrijven in de lead”, vertelt hij voorafgaand aan de bijeenkomst in Wageningen. Op tafel staan producten die gemaakt zijn van reststromen: ketchup van geredde tomaten uit Kenia en granola van bierbostel.
Overtollige broodjes
Oplossingen voor voedselverspilling liggen vaak erg voor de hand. "Uit onderzoek bij cateraars in 2010 bijvoorbeeld bleek dat relatief veel soep werd weggegooid in de kantine. Door vlak voor sluitingstijd niet meer een hele pan op te warmen, maar slecht een paar kopjes, kon veel verspilling worden voorkomen. Mensen bestellen vaak te veel broodjes voor de lunch. Door even een foto te maken van de overtollige broodjes en die rond te mailen, komen ze toch nog goed terecht. Vanuit WUR namen we bijvoorbeeld ook vijftien ziekenhuizen onder de loep. In het Maxima Medisch Centrum in Eindhoven kiezen patiënten nu op de dag zelf hun eten uit. De maaltijden worden rondgebracht met een kar waaruit ze op dat moment een keuze maken.” Verspilling heeft volgens Timmermans duidelijk te maken met het verkeerd inschatten van de behoefte op het moment. “Patiënten maken dus vlak voor etenstijd de keuze. Hierdoor werd de helft tot 95% minder voedsel weggegooid en het persoonlijke contact met de medewerker bij de kar gaf de patiënten ook een heel goed gevoel.”
Taskforce
De FoodValley regio is ook uitermate geschikt om te participeren in de Taskforce. “Hier rond Wageningen en Ede vind je veel bedrijven uit food- en agrisector en kennisinstellingen, zoals WUR. Denk aan het tegengaan van verspilling bij boeren, maar ook in de kantine van WUR.” En zowel de gemeente Wageningen als Ede hebben het terugdringen van voedselverspilling tot een speerpunt benoemd. Wageningen heeft zichzelf uitgeroepen tot levend laboratorium 'Samen tegen Voedselverspilling' en in de citydeal wordt onder andere ingezet op speciale programma’s in het onderwijs.
De Taskforce is altijd op zoek naar koplopers en bedrijven die zich willen aansluiten. Ze kunnen gebruik maken van het netwerk, kennis en een breed instrumentarium. “Belangrijk is altijd om een nulmeting uit te voeren en doelstelling te formuleren. Zijn oplossingen al door andere bedrijven bedacht, dan kunnen die aan elkaar worden gekoppeld. Ze hoeven dan niet opnieuw het wiel uit te vinden.”
Circulaire ketchup
Verspilling van voedsel voorkomen geniet uiteraard de voorkeur, maar als er toch sprake is van overtollige producten dan is het van belang om een nieuwe bestemming te vinden. Circulair ondernemen kan dan uitkomst bieden: met de reststromen nieuwe producten maken. Granola van bierbostel, ketchup van afgedankte tomaten of zeep van sinaasappelschillen. Een bijzonder initiatief uit de regio is de Verspillingsfabriek, vijf jaar geleden opgericht door Bob Hutten. Van reststromen van agrarische productiebedrijven en leveranciers worden producten gemaakt. Samen met WUR en FoodSquad, het innovatiecentrum van Hutten, werden de eerste soepen ontwikkeld. Een van de deelnemers was Plus Supermarkten, die spullen leverde die weggegooid werden. “Een heel mooi initiatief. Ik was daar vorige week nog en vol trots vertelden ze afgelopen week 27.000 liter soep te hebben gemaakt”, zegt Timmermans.
Insecten hebben de toekomst
Een bijzonder product dat onlangs gelanceerd werd is Oerei, inmiddels te koop bij Albert Heijn. De kippen die deze eieren leggen krijgen insecten te eten. Die insecten eten op hun beurt weer reststromen van de verwerking van groente en fruit, die anders de kliko in zou gaan. “Insecten hebben de toekomst in de strijd tegen voedselverspilling. Dit heeft echt veel potentie.”
Een ander initiatief dat momenteel succesvol is, is de app Too Good To Go. Daarmee haal je voedsel op dat anders wordt weggegooid. Je krijgt via de app een ‘suprisebox’ met producten die iedere dag over zijn. Het aanbod wisselt hierdoor. Oorspronkelijk een Deens initiatief en daar al een daverend succes: een kwart van de Denen gebruikt de app. “Deze app halen we volgend jaar naar Wageningen en de regio, zodat consumenten en ondernemers hiervan profiteren. We willen hier nog een stapje verder gaan dan in andere steden, bijvoorbeeld door het een collectief programma te maken, en de consumenten hierbij te betrekken en te onderzoeken hoe een dergelijke app nog meer kan helpen voedselverspilling terug te dringen.”
Roepende in de woestijn
Toen Timmermans in 2000 zich op het thema voedselverspilling stortte, was hij nog een roepende in de woestijn. Inmiddels staat het thema op de kaart en worden bijeenkomsten niet meer door een handvol mensen bezocht – of erger afgezegd. “Het thema leeft nu veel meer. De uitdaging ligt echter vooral ook bij de consument en een gedragsverandering bewerkstelligen blijft lastig. Voedselverspilling kost jaarlijks 2,5 miljard euro. We zijn er nog lang niet. De inzet van SamenTegenVoedselverspilling is om in 2030 te zorgen dat jaarlijks 1 miljoen ton aan voedsel niet langer wordt verspild.”
.jpg)
